Amaç:

İmalat Sanayinde Yeşil ve Dijital Dönüşüm Programının amacı, bölgede dijitalleşme, verimlilik ve sürdürülebilir üretim kapasitesinin öne çıkan sektörlerde  (tekstil ve giyim ürünleri, makine ve teçhizat, gıda ve içecek ürünleri imalatı) artırılmasıdır. Bu kapsamda başta Büyük Menderes Havzasında yer alan sanayi işletmeleri olmak üzere bölgedeki işletmelerin yeşil ve dijital dönüşümü hedeflenmektedir.

Programın Özel Amaçları:

1. Özel Amaç 1: Sanayi işletmelerinin dijital yetkinliklerinin artırılması
2. Özel Amaç 2:   Su, enerji ve hammadde verimliliğinin artırılması
3. Özel Amaç 3:   Endüstriyel kirliliğin önlenmesi

Arka Plan ve Müdahale Gerekçesi:

İmalat sektöründe dijitalleşme, verimlilik artışları ile değer zincirinin her aşamasında fayda yaratma potansiyeli taşımaktadır. Dijital teknolojiler kârlılığın, verimliliğin ve kalitenin üst seviyelere çıkarılmasında önemli teknolojiler olarak görülmektedir. Dijital teknolojiler birçok işin otonom bir şekilde yapılabilmesine olanak sağlamakla birlikte ek istihdam olanakları da sunmaktadır. Dijitalleşme alanında gelişmiş bölgeler ve işletmeler önemli fırsatlardan istifade ederken henüz dijitalleşme sürecinde ilerleme sağlayamamış bölgeler ve işletmeler ise önemli tehditler ile karşı karşıyadır. Bu kapsamda verimlilik artışı sağlamak ve istihdam piyasasına yönelik politika geliştirmek isteyen bölgeler dijital dönüşüme ilişkin stratejileri bölgesel kalkınma politikalarına entegre etmektedirler. Bu entegrasyon için ise yerel düzeyde kapsamlı verilere ihtiyaç duyulmaktadır.

Güney Ege Kalkınma Ajansı (GEKA) ile Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) iş birliği ile 2021 yılında gerçekleştirilen “İmalat Sanayi İşletmelerinde Kurumsallaşma ve Dijitalleşme Düzeyinin Belirlenmesi Araştırması” kapsamında tekstil ürünleri imalatı, gıda ürünleri imalatı, giyim eşyaları imalatı ve makina imalatı olmak üzere öne çıkan 4 sektörde yer alan toplam 301 işletmeye uygulanan web tabanlı anket kapsamında aşağıdaki başlıklar altında farklı değişkenlere ilişkin sonuçlar elde edilmiştir:

•           Dijitalleşme Stratejisi ve Dijitalleşme Çabası
•           Dijitalleşmeye Yönelik İnsan Kaynağı
•           Dijital Olgunluk
•           Dijital Sistemlerin/Teknolojilerin Kullanımı ve Yatırım Yapılması Planlanan Alanlar
•           Dijitalleşme Sürecinde İşletmeyi Zorlayabilecek Konular

Araştırmada somut bir dijitalleşme stratejisi mevcut olan işletme sayısının düşük seviyede olduğu görülmekle birlikte henüz strateji çalışmalarına başlamayan işletmelerin büyük çoğunluğunun dijitalleşme çabası içerisinde olduğu belirlenmiştir. Araştırma sonuçları dijitalleşme sürecinde işletmelerin önemli bir kısmının insan kaynaklarının yeterliliği noktasında sıkıntı yaşayacağını göstermiştir. Ciro ve çalışan sayısı bakımından büyük ölçekli işletmelerin insan kaynağı bakımından görece daha az sorun yaşayacağı görülmüştür. Nitekim dijitalleşme sürecinde işletmeleri en çok zorlayacak hususlara ilişkin olarak işletmeler bütçe ve insan kaynaklarının yetersizliğini öne sürmüştür. Çalışma kapsamında işletmelerin dijital olgunluk düzeyi de belirlenmiş ve yüksek dijital olgunluk düzeyine sahip işletmelerin toplam işletmeler içerisindeki payının yalnızca yüzde 5 olduğu görülmüştür. Araştırma kapsamındaki işletmelerin belirli bir ölçeğin üzerinde olması dikkate alındığında araştırma sonuçlarının TR32 Düzey 2 Bölgesindeki işletmelerin dijitalleşme düzeyinde üst grubu tanımladığı, diğer işletmelerin dijitalleşme düzeyinin daha da geride olabileceği değerlendirilmektedir. Elde edilen veriler kapsamında sektörler arasında karşılaştırma olanağı elde edilmiş olup bölgede tekstil sektörünün, giyim, gıda ve makine imalatı sektörlerine kıyasla dijital olgunluk düzeyinin yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Yeşil ve Dijital Dönüşüm Sonuç Odaklı Programı’nın ilk bileşeni olan dijitalleşme kapsamında kapasite geliştirme ve farkındalık etkinliklerinin düzenlenmesi, mentörlük desteği sağlanması, işgücü yetiştirme programları düzenlenmesi, faizsiz kredi desteği sağlanması gibi fonksiyonlar ile bölgedeki sanayi işletmelerinin dijitalleşme düzeyinin artırılması hedeflenmektedir.

Büyük Menderes Nehri Havzası, Türkiye'nin önemli sulak alanlarından biri olarak biyoçeşitlilik, su kaynakları ve yerel ekonomik faaliyetler açısından hayati bir rol oynamaktadır. Ancak bu bölgedeki sanayi işletmeleri, su tüketimi ve kirliliğiyle bu ekosistem üzerinde baskı oluşturabilmektedir. Özellikle tekstil sektörü gibi sanayi dalları, büyük miktarda su kullanmakta ve kimyasal atıklar üretmektedirler. Bu durum, bölgenin sürdürülebilirliği açısından risk oluşturmakla birlikte, su verimliliği ve kirliliğin azaltılması, hem işletmelerin hem de çevrenin geleceği için kritik bir adımdır.

Sanayi işletmelerinin su ve enerji verimliliği konularında önlem alması, bu bölgenin ekosistemi üzerinde olumlu etkiler yaratacaktır. Su verimliliği önlemleri, su kaynaklarının daha etkili bir şekilde kullanılmasını sağlayarak hem işletme maliyetlerini düşürecek hem de su kaynaklarını koruyacaktır. Aynı zamanda kimyasal madde kullanımının kontrol altına alınması ve atık yönetiminin geliştirilmesi, nehir ve çevresindeki su kaynaklarının kirliliğini azaltacaktır. Bu, bölgenin su kalitesini ve ekosistem sağlığını iyileştirmek için önemlidir.

Havzadaki sanayi işletmeleri, enerji tüketimi açısından büyük bir rol oynamaktadır.  Enerji tasarruflu ekipmanların kullanılması ve üretim süreçlerinin gözden geçirilmesi, işletmelerin enerji maliyetlerini azaltacak ve çevresel etkilerini minimize edebilecektir. Aynı zamanda yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı, bölgenin karbon ayak izini azaltabilir ve iklim değişikliği ile mücadeleye katkıda bulunabilir. Sürdürülebilir üretim süreçleri ve atık yönetimi uygulamaları ise doğal kaynakların korunmasına yardımcı olarak bölgenin uzun vadeli sürdürülebilirliğine katkı sağlayacaktır.

Büyük Menderes Nehri Havzası'ndaki sanayi işletmeleri, su ve enerji verimliliğini artırarak, kirliliği azaltarak ve sürdürülebilir üretim sağlayarak bu değerli ekosistemi koruma ve sürdürülebilirliğe katkı sağlama potansiyeline sahiptir. Su ve enerji verimliliği önlemleri, ekosistem sağlığını iyileştirebilir ve su kaynaklarını koruyabilir. Aynı zamanda enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kullanımı, çevresel sürdürülebilirliği artırırken işletmelere rekabet avantajı kazandırabilir. Bu çabalar, sadece sanayi işletmelerinin değil, aynı zamanda Büyük Menderes Nehri Havzası'nın sürdürülebilirliği için de kritik bir öneme sahiptir.

Bu çerçevede Yeşil ve Dijital Dönüşüm Sonuç Odaklı Programının Yeşil Dönüşüm bileşeni kapsamında imalat sanayi işletmelerinde yeşil dönüşüm eğilimlerinin araştırılması, endüstriyel simbiyoz olanaklarının belirlenmesi, verimlilik ve yeşil dönüşüm temalı farkındalık etkinlikleri düzenlenmesi, yönetim danışmanlığı programı ile mentörlük sağlanması, faizsiz kredi desteği ile yatırımların teşvik edilmesi ile bölgede üretim süreçlerinde verimliliğin artırılması ve kirliliğin önlenmesi hedeflenmektedir.